Een werkgever die moet of wil reorganiseren kan niet zelf bepalen van welke medewerkers hij afscheid neemt. Soms moeten dan de ‘pareltjes’ er uit in plaats van de ‘rotte appels’. Met de ‘stoelendansmethode’ kan een werkgever (soms) toch selecteren op kwaliteit.

Reorganisatie

Ondernemers hebben een grote vrijheid hun onderneming in te richten. Maar als er vanwege bedrijfseconomische of -organisatorische redenen afscheid genomen moet worden en de vervallen arbeidsplaatsen “uitwisselbare functies” zijn, dan moet het afspiegelingsbeginsel worden toegepast om de ontslagvolgorde te bepalen. Per leeftijdsgroep (15-25; 26-35; 36-45, etc.) komen dan de werknemers met het kortste dienstverband voor ontslag in aanmerking. Heeft een werknemer een “unieke functie” of vervalt een hele categorie uitwisselbare functies, dan kom je aan het afspiegelingsbeginsel niet toe.

De stoelendans

Dat laatste is het geval bij de stoelendans: een functie(groep) komt te vervallen waardoor alle werknemers in die functie boventallig worden. Zij mogen vervolgens solliciteren op (een meestal kleiner aantal) nieuwe functies, waarbij op kwaliteit geselecteerd mag worden. Op die manier kan de werkgever toch door met de meest geschikte werknemers.

Maar kan dat zomaar? Belangrijk is dat het echt moet gaan om nieuwe functies die wezenlijk anders zijn dan de oude functies en niet onderling “uitwisselbaar” zijn. Dus: zijn de oude en de nieuwe functies uitwisselbaar? Zo ja, dan moet worden afgespiegeld. Zo nee, dan wordt aan afspiegeling niet toegekomen. Wel moet de werkgever zich dan voldoende inspannen voor herplaatsing in andere passende functies, maar daarbij mag hij in principe op kwaliteit selecteren.

Opletten bij voortzetten deel van het werk

Ook in de Uitvoeringsregels van het UWV (uit 2015) wordt bepaald dat de werkgever voor een passende functie in principe de werknemer mag selecteren die daarvoor het meest geschikt is. Maar let op: dat is sinds 2015 anders als een functie vervalt en een deel van de werkzaamheden wordt voortgezet in een nieuwe functie. In dat geval mag de werkgever niet langer de werknemer kiezen die het “meest geschikt” is uit een groepje “geschikte” werknemers, maar moet hij kijken wie van de “geschikte” werknemers op grond van het afspiegelingsbeginsel als laatste voor ontslag in aanmerking zou komen (omgekeerde afspiegeling dus eigenlijk). Die werknemer maakt dan als eerste aanspraak op herplaatsing in de nieuwe functie. Een beperking van de keuzevrijheid van de werkgever dus.

Om de keuzevrijheid zo groot mogelijk te houden, is het belangrijk duidelijk onderscheid te maken tussen de oude en de nieuwe functie en duidelijke, strenge criteria vast te stellen wanneer een werknemer “geschikt” is voor de nieuwe functie.

Tips voor succesvolle stoelendans

• Stel functieomschrijvingen op met objectief bepaalbare, persoonlijke geschiktheidscriteria;
• Zorg voor duidelijke verschillen tussen de oude en nieuwe functies (zowel inhoudelijk als arbeidsvoorwaardelijk – zo blijkt uit rechtspraak dat salarisverschil een sterke aanwijzing kan zijn dat functies niet gelijkwaardig zijn);
• Zorg voor een zorgvuldige en objectieve selectieprocedure, bij voorkeur met hulp van een extern bureau bij het vaststellen van de functie-eisen en een (externe) assessment;
• Betrek de OR en/of vakbonden; leg eventueel de selectiewijze vast in een sociaal plan;

Voor andere tips en vragen kunt u altijd contact opnemen met ons kantoor. Marble danst graag met u mee.